RAPORTE TË SHKURTRA PËR SHQIPËRINË.
At Santucci ishte pararendës në përdorimin e uebit.
Edhe pse ishte i moshuar, ai botoi raporte të shkurtra nga misioni i tij në Internet.
Ne i transkriptojmë disa prej tyre.
PREZANTIMI:
Kam punuar në Shqipëri për më shumë se njëzet vjet, duke punuar e para në botën e kulturës dhe në botën universitare.
Më vonë iu kushtova ri-ungjillëzimit në fshatrat e shumtë të rrethit të Krujës dhe në veçanti në rindërtimin e kishave të cilat janë të shoqëruara nga klinikat, qendrat e animacionit dhe klubet pas-shkollore.
Me rastin e pesëdhjetë vjetorit tim të priftërisë, kisha e nëntë u shenjtërua në Derven dhe mua m'u dha dekorimi pontifical " pro Ecclesia et Pontifice.
FILLIMET
Sapo mbusha gjashtëdhjetë vjeç, mendova se do të filloja t'i fusja rremat në barkë.
Ekzistenca ime. Deri tani, ajo kishte kaluar me zell dhe qetësi.
Në Institutin "Pontano" kisha kaluar rreth gjashtëmbëdhjetë vjet, duke dhënë mësim dhe duke hedhur themelet e një grupi zbulues.
Pastaj, në lagjet spanjolle, kisha hapur një lloj shtëpie familjare, duke pritur të rinj që jetonin në rrugë, duke vjedhur ose duke bërë më keq.
Dhe së fundi, kisha krijuar komunitetin e parë në Campania për narkomanët "Il Pioppo".
Por «rrugët tuaja nuk janë rrugët e mia»,—thotë Zotëria. Dhe ndërsa i tha Abrahamit: "Lëre vendin tënd dhe shko ku do të të tregoj", kështu më tha.
Në maj të vitit 1991 ndodhi një fenomen i ri dhe i papritur.
Karrocat e vjetra të detit fillojnë të zbresin mijëra e mijëra shqiptarë në portin e Barit.
Ky fakt më godet dhe më shqetëson. Pashë fotot dhe dëgjova historitë e këtyre të rinjve, që jetonin nën një diktaturë mizore, të cilët, pasi kishin rënë muret, kërkonin një jetë më të mirë dhe mbi të gjitha të lirë:
Kur isha i ri, kisha ndier dëshirën për ta çuar Krishtin edhe te popujt e largët. Por vështirësia për të mësuar gjuhë të reja më kishte penguar gjithmonë.
Tani dëshira u kthye. Më thanë se shumë shqiptarë e kuptonin gjuhën italiane, mësonin nga televizioni që dëgjonin fshehurazi.
I pyeta eprorët e mi nëse ishte e mundur që të shkonim në atë vend.
Mësova se Shqipëria kishte jetuar rreth pesëdhjetë vjet nën një regjim që e kishte çuar diskursin e ateizmit deri në pasojat e fundit të tij.
Edhe ekzistenca e Perëndisë është anuluar me dekret. Dhe kjo, sidomos katolikët, kishte vuajtur burgjet, dëbimet, torturat dhe vdekjen.
Përgjigjja e parë e Eprorëve të mi ishte e paqartë. "Tani ende nuk është e mundur".
Pastaj, në shtator. "Nuk është një urdhër. Është një propozim. Nëse do, mund të shkosh."
Më kujtohet ende udhëtimi i parë. Në një 600 të vjetër, të ngarkuar deri në palcë, të drejtuar nga një mik i dashur, tani i vdekur, i cili kishte një dyqan me shumicë konfeksionesh, u larguam nga Bari për në Malin e Zi. Më pas, pasi kishte kaluar kufirin shqiptar, në drejtim të Shkodrës,
Dhjetëra e dhjetëra çokollata ishin "pasaporta" jonë.
Pas një ndalese të shkurtër tek Motrat e Nënë Terezës, gjatë së cilës shfrytëzova rastin për të dhënë dhjetëra e dhjetëra kryqëzime, më në fund në Tiranë.
Rrugët pothuajse ishin të shkreta, vetëm disa makina po qarkullonin, mbetje të regjimit të vjetër.
Na priti At Zef Plumi, një françeskan i fortë dhe i thatë, që kishte vuajtur burgun dhe torturat, por që nuk ishte përkulur në më të voglin, duke mbetur gjithnjë i vendosur në besim.
Dhoma gjumi me varfëri absolute. Xhamat e dritareve u thyen. Por për mua ishte si të isha në qiell.
Nisi aventura shqiptare. Kujtimet mbivendosen. Njerëzit na shikonin sikur të ishim engjëj të zbritur nga qielli.
E dija menjëherë se nuk duhej të isha si jashtëtokësore. Duhej të isha një prej tyre. M'u desh të bëhesha "shqiptar".
Dhe kështu gjeta shumë vëllezër e motra me të cilët ndihem ende në harmoni sot.
Së bashku arritëm të ngjiteshim përsëri në rrëpirë dhe së bashku shijuam dashurinë e Krishtit.
At Ernesto Santucci S.J.
RRETHI ZGJEROHET
Një ditë Motrat e Nënë Terezës më ftuan të festoja meshën në një fshat ku shkonin periodikisht për të mësuar katekizmin.
E pranoj me kënaqësi. Mënyra ime e procedimit është të mos propozoj kurrë veten, por të pranoj gjithmonë propozimet që më bëhen.
Nisemi me një automjet jashtë rrugës të ngarkuar me kuti dhuratash për t'u shpërndarë dhe vullnetarë të rinj. Është hera e parë që largohem nga Tirana, pas disa muajsh.
Marrim një rrugë që largohet menjëherë nga qyteti dhe ka një shteg nëpër fushat e kultivuara.
Pas gjysmë ore mbërrijmë në Bilaj, destinacioni ynë.
Duhet theksuar se fshatrat në Shqipëri kanë shtëpi të shpërndara mes fushave, jo si në Itali ku të gjitha janë të përqendruara rreth një sheshi. Pas një ngjitjeje të vogël, zbresim. Jemi të mirëpritur nga disa njerëz që i prisnin motrat me padurim.
Ka një kodër të vogël. Mund të shihni gurë që dalin nga toka, shenja e një kishe të vogël të rrafshuar përtokë. Më thonë se atje u sollën grupe shkollash, të ftuar për të shkatërruar muret.
Pak më poshtë është një ndërtesë e gjatë me tulla të rrënuara. Ishte vendi i kooperativës ku mblidheshin të gjitha lopët e fshatit.
Pastaj erdhën nga qyteti dhe i gjithë qumështi i prodhuar duhej të jepej.
Ideja që i propozova një grupi fshatarësh u hodh në mendjen time. "Pse të mos e rindërtojmë kishën?"
Tullat e kooperativës së rrënuar fare mirë mund të ishin përdorur. Propozimi im u pranua me entuziazëm.
U propozova fermerëve që të fillonin të theksonin zonën e kishës e cila ishte e mbuluar e gjitha me egjra.
Javën tjetër ishte bërë një punë e mirë. Doja t'u ofroja fshatarëve një dollar secili. Ata nuk donin ta pranonin atë.
"Ne punuam për kishën tonë"
Dhe kështu filloi kjo "aventurë". Ngadalë muret u ngritën.
Paratë që më duheshin arritën pothuajse me anë të një mrekullie. Ndihma financiare e Caritas të Romës, e kryesuar më pas nga Don Luigi Di Liegro, një njeri me bamirësi të pamasë dhe procesi kanonik i të cilit që do të çojë në beatifikimin e tij është hapur kohët e fundit, u përcaktua.
Një nga meshat e para të mesnatës së Krishtlindjeve të para në Shqipëri u festua në këtë kishë të vogël, ende të papërfunduar, në errësirën e ndezur vetëm nga qirinjtë.
Gratë fshatare sillnin dhurata të vogla (djathë, vezë), të cilat i vendosnin në altarin që ishte ende i përkohshëm.
Më dukej sikur isha në shpellën e Betlehemit!
Kisha pastaj u shenjtërua solemnisht nga kardinali Camillo Ruini, i cili kishte shoqëruar Papën Gjon Pali II një ditë më parë.
Një det njerëzish rrethoi të gjithë zonën. Ishte kisha e parë katolike që u rindërtua në Shqipëri, një shenjë se Besimi po kthehej më i fortë se më parë.
Që nga ajo ditë, "ambasadat" vinin nga fshatrat fqinje, duke më ftuar të rindërtoja edhe kishat e tyre.
Dhe kështu filloi ky fakt, të cilin nuk mund ta përkufizoj, gjë që më çoi në rindërtimin (ose ndërtimin) e shumë kishave, të gjitha në rrethin e Krujës.
At Ernesto Santucci S.J.
KISHAT DHE FSHATRAT
Bilaj, Murcin, Mallkuç, Arameras, Derven, Bubci, Gramza, Burizana..... Kaq shumë emra fshatrash të vegjël shqiptarë sa nuk do t'i gjeni kurrë në harta. Fshatra secili i populluar nga disa mijëra njerëz, fshatra të shpërndara në rrafshin që shtrihet nga këmba e Krujës deri në Durrës. Fshatrat e banuara nga katolikët në pjesën më të madhe, edhe pse ka edhe një komponent mysliman.
Shtëpitë janë të izoluara në pjesën më të madhe në mes të fushave të kultivuara kryesisht me grurë. Sot shumë nga këto shtëpi janë rindërtuar dhe shfaqen si vila dy katëshe, falë parave të fituara në Itali. Por në fillim pashë shtëpi ende me dysheme dheu dhe mure tullash, pa suva. Kjo ishte "diktatura e proletariatit".
Fshatari u përdor si instrument prodhimi, të cilit i mbeti vetëm ajo që mezi mjaftonte për të mbijetuar.
Rrugët që lidhin këto vende, deri kohët e fundit, ishin të pluhurosura dhe plot gropa. Pas shiut, ata formuan një gurgmire të madhe, të vështirë për të udhëtuar me makinë. Tani, ngadalë, ata janë duke u shtruar, në lehtësimin e madh të banorëve.
Pasi mbarova kishën në Bilaj, fillova të merrja kërkesa nga fshatrat fqinje. Delegacionet e katolikëve bënë kërkesën për të ndërtuar apo rindërtuar edhe kishat e tyre.
Më kujtohet një skenë me shije Fellini .... Një i ri me kalë galopoi para Land Roverit tim përgjatë një piste delesh të papërshkueshme dhe të pluhurosura në mes të fushave, duke u nisur drejt fshatit Gramzë...
Për një kohë të gjatë festova meshën jashtë. Tani është një kishë e bukur mbi pedimentin e së cilës janë skalitur në mermer fjalët që Zonja Jonë tha në Fatima: "Në fund zemra ime e papërlyer do të triumfojë". Dhe pranë saj ndodhet shtëpia e Motrave Kapuçine të të Papjekurve, të cilat nxitin nismat në favor të rinisë.
Kaq shumë kujtime më futen në mendje. Në kishë, në Murcin, ende në ndërtim e sipër, mes skelave, një plak i gjunjëzuar për t'u lutur tha: "Jam i lumtur sepse para se të vdes do të mund ta shoh përsëri kishën time..."
Kisha vënë bast me Zotin e mirë... Më dërgoni paratë që ju nevojiten dhe unë do të rindërtoj kishat tuaja për ju... Dhe Providenca nuk ka dështuar kurrë!
Gëzimi im i pamasë i pagëzimit të fëmijëve dhe të rriturve, i festimit të funeraleve, i bërjes së martesave të para....
Në një fshat, mendoj se në Bubçi, më pyetën disa gra të moshuara: "Baba, na sill një Motër, nuk kemi parë kurrë një të tillë..." Dhe kur arrita të realizoj dëshirën e tyre, ata e përkëdhelën atë, u zhvendosën.
Dikur më sfidoi një trupë e Televizionit Italian, mendoj Rai Tre, fakti që ndihmova vetëm duke ndërtuar kisha dhe duke mos dhënë ndihma materiale. Unë u thashë atyre: "Ju pyesni se çfarë duan ata..." Dhe përgjigja korale ishte "... kishat", sepse kishin nevojë që ato të rimerrnin besimin e tyre, të ndiheshin dhe të ishin edhe një herë katolike!
Por atëherë nuk është e sigurt se po mendoja vetëm për kishat. Shumë ndihma të vogla dhe të mëdha arritën, sipas nevojave dhe kërkesave: shpërndarja e batanijeve, ushqimeve dhe më shumë.
Në një fshat vura re se në shtëpi kishte shtretër që ishin vetëm shtretër të vështirë dhe të parehatshëm. Nuk bëra paqe me veten derisa arrita t'i shpërndaja dyshekët në sasi të mëdha çdo familjeje.'
Kujtime, kujtime, kujtime... Zemra ime është ende e pranishme në atë territor. Ata njerëz janë më shumë se vëllezër dhe motra për mua. Ata kanë një emër dhe një mbiemër dhe unë vazhdoj të lutem për ta...
At Ernesto Santucci S.J.
VDEKJA DHE VARREZAT
Vdekja në Shqipëri dhe veçanërisht në fshatra, ka një rëndësi të madhe. Dikush ndjen ndjenjën e misterit, të ndarjes nga njerëzit e dashur dhe e solemnizon atë në një mënyrë të veçantë.
Të gjitha aktivitetet ndalojnë. I vdekuri (ose i vdekuri) vendoset jashtë shtëpisë në një shtrat të improvizuar, shpesh nën një pergola hardhie. Edhe të afërmit dhe miqtë dynden nga larg.
Gratë në të zeza qëndrojnë pranë trupit dhe fillojnë të këndojnë lavdet e të ndjerit me një ton të trishtuar. Burrat mënjanë përgatisin kafenë, e cila shpërndahet për të gjithë të pranishmit.
Kur mbërrin përshëndetesh nga një varg i gjatë njerëzish, të cilëve u zgjat dorën dhe shpreh ngushëllimet. Zakonisht është për të lënë një ofertë të vogël, e cila do të shërbejë për të mbuluar pjesërisht shpenzimet e jashtëzakonshme.
Dhe, ndërsa thonë lamtumirë, ata ende shtrëngojnë shumë duar...
Kam kryer shumë varrime në varreza të vogla. Gropa është gërmuar nga toka. Arkivoli, shumë i thjeshtë, vendoset dhe ndahet nga toka nga një aeroplan me blloqe betoni.
Nuk ka, si në Itali, një rast zinku dhe vulë hermetike. Kapaku i arkivolit është shtruar butësisht, si për të nënkuptuar besimin e një ringjalljeje të ardhshme. Shumë shpesh, fotografitë dhe ndonjëherë edhe paratë vendosen pranë trupit.
Pastaj të gjithë hedhin një grusht pisllëku në arkivol. Në kodrinë janë vendosur kurora të varfëra me lule plastike dhe një kryq druri.
Ishte rreth një vit para se varri të stolisej me mermer.
Sapo mbërrita në Shqipëri, vura re se varrezat ishin pak të neglizhuara. Sigurisht, ishte rreptësisht e ndaluar të vendosje një kryq të vogël. Bari rritej dhe lopët shpesh kullotnin të patrazuara mes varreve.
Ishte kujdesi im të ndërtoja gardhe dhe porta për të delimituar vendin e shenjtë dhe për të ftuar të vendosja kryqe mbi varre.
Në prag të Ditës së Të Gjithë Shpirtrave, varrezat pastrohen dhe qirinjtë vendosen në mermer. Ndonjëherë cigaret, bonbonet dhe monedhat depozitohen gjithashtu dhe bëhen pre e fëmijëve.
Një nga dëshirat e mia do të ishte të varrosesha mes atyre monumenteve të thjeshta, në paqen e natyrës...
Dua të përfundoj me një kujtim që nuk do ta fshij kurrë nga kujtesa ime: varrimin e një fëmije të vogël, ndoshta pesë ose gjashtë vjeç. Nëna e shtriu me butësi kapakun, sikur po përhapte një batanije për ta mbrojtur nga i ftohti. Kur u ktheva në shtëpi ky imazh u kthye në mendjen time... E rregullova në këtë poemë që e riprodhoj.
VARREZAT E BILAJT
Fëmijë pa emër,
Hodha një grusht dheu
Në arkivolin tënd të vogël,
Vura një trëndafil të zbehur
Në kodrinën e argjilës.
Sytë e tu dukeshin larg
Fytyra e tij ishte po aq e zbehtë sa dylli i lashtë.
Para se të të lë përgjithmonë,
Duart e dashura të kanë rregulluar fustanin.
Një palë këpucë plastike
Ishin në një qoshe,
Pranë këmbëve të tua të vogla.
Do t'i veshësh për të vrapuar
Në shtigjet e qiellit.
At Ernesto Santucci S.J.